Zo loodste Franklin D. Roosevelt de VS door zware tijden (2024)

Op 4 maart 1933 staat de pas gekozen 32e president van de Verenigde Staten, Franklin D. Roosevelt, op het spreekgestoelte op Capitol Hill en kijkt uit over de 150.000 mensen die hun nieuwe leider komen begroeten.

Sinds de beurskrach van New York in 1929 bevinden de VS zich in een diepe economische crisis, nu bekend als de Grote Depressie. Miljoenen mensen raakten hun baan kwijt, en hun portemonnee was net zo leeg als hun maag.

Roosevelt – in de volksmond FDR genoemd – heeft één grote taak: Het land uit de crisis halen en de wanhoop vervangen door hoop. Zijn inaugurele rede zal de geschiedenis ingaan.

‘Vandaag begint een nieuw tijdperk voor ons land. Dit trotse land zal standhouden zoals het standgehouden heeft, zal weer opkrabbelen en tot bloei komen. Laat ik daarom eerst mijn zekerheid uitspreken dat het enige waar we bang voor moeten zijn, de angst zelf is – de naamloze, ongegronde, onredelijke angst die de daden belemmert die nodig zijn om verval om te zetten in vooruitgang,’ zegt hij.

De toon is gezet, en hij onderstreept zijn punten met besluitvaardige hoofdbewegingen.

Bijna niemand in het publiek vraagt zich af waarom hij niet – zoals andere grote sprekers – met zijn handen gebaart. Daar is een goede reden voor.

Hij gebruikt zijn handen om zich vast te klampen aan het spreekgestoelte, omdat alleen het stalen skelet dat hij vanaf zijn middel draagt ervoor zorgt dat hij niet in elkaar zakt.

Weinig Amerikanen hebben door dat hun zelfverzekerde nieuwe president verlamd is.

Franklin D. Roosevelt werd in 1882 geboren in een miljonairsgezin aan de Hudson River, ten noordwesten van New York. Hij was enig kind en had privileges die maar weinig Amerikanen genoten.

Zijn vader was oud en ziekelijk, maar zijn moeder, Sara Roosevelt, was wilskrachtig en steenrijk. Ze had miljoenen dollars geërfd van haar vader, die fortuin had gemaakt door halverwege de 19e eeuw thee te importeren en opium te verhandelen in China.

Dankzij deze rijkdom hoefde Franklin zich geen zorgen over geld te maken en kon hij aan een politieke carrière beginnen.

Zijn oudere neef Theodore Roosevelt was president van de VS geweest, en Franklin D. Roosevelt droomde ervan om in zijn voetsporen te treden.

In het begin verliep alles volgens plan. Als 28-jarige advocaat werd Franklin D. Roosevelt verkozen tot senator voor de staat New York.

Na een indrukwekkende herverkiezing werd Roosevelt in 1913 benoemd tot onderminister van Marine onder de Democratische president Woodrow Wilson.

Roosevelt presteerde uitstekend. In 1917, toen de VS in de Eerste Wereldoorlog stapten en miljoenen soldaten de Atlantische Oceaan moesten oversteken, werd geen enkel transportschip tot zinken gebracht door Duitse schepen en onderzeeërs.

Franklin bracht de zomer van 1921 met zijn vrouw Eleanor en hun kinderen door in hun vakantiehuis.

Op een dag voelde hij zich plotseling niet lekker. Hij dacht dat hij flink verkouden was en ging in bed liggen.

Toen hij de volgende dag wakker werd, kon hij niet meer op zijn benen staan.

Een plaatselijke dokter bevestigde het vermoeden van verkoudheid en zei dat hij snel weer zou kunnen lopen. Dat was niet het geval.

Roosevelt had polio opgelopen en was verlamd geraakt als gevolg van het virus.

De rest van zijn leven was Roosevelt gehandicapt. Maar de ziekte was niet alleen een last: hij leerde wat het betekent om pijn te lijden – en kreeg de kans om nieuwe bronnen van kracht in zichzelf te vinden.

Zoals Roosevelt het zelf zei:

‘Als je twee jaar in bed hebt doorgebracht in een eeuwige strijd om je grote teen te bewegen, lijkt al het andere makkelijk.’

Ondanks zijn verlamming beklom Roosevelt de volgende jaren de politieke ladder, en in 1933 werd hij gekozen tot 32e president van de VS: de kroon op zijn carrière.

Toen Roosevelt het Witte Huis betrok, stond het land er slechter voor dan ooit.

De depressie na de beurskrach van 1929 had meer mensen werkloos gemaakt dan ooit tevoren en 5000 banken waren omgevallen.

Roosevelt was vooral gekozen vanwege zijn belofte om de VS weer op de rails te krijgen met een economisch en sociaal hervormingsprogramma, de New Deal, die een vangnet zou bieden voor de gewone Amerikaan, miljoenen mensen uit de werkloosheid zou halen en de economie weer overeind zou helpen.

In de eerste 100 dagen stuurde de nieuwe president 15 wetsvoorstellen naar het regeringsgebouw op Capitol Hill, en het Congres kwam terug met 15 baanbrekende nieuwe wetten.

De bekendste hervorming, de Social Security Act, was de spil van Roosevelts project.

Voor het eerst kregen veel Amerikanen toegang tot overheidspensioenen. Werklozen kregen financiële steun en kwetsbare groepen werden geholpen. Een sociaal vangnet was een feit.

Toen Franklin D. Roosevelt op zijn 39e het poliovirus opliep, veranderde zijn leven voorgoed.

Hij was altijd actief geweest en hield van jagen, varen op de Hudson en golfen, maar nu was hij vanaf zijn middel verlamd.

Hij probeerde zijn benen te herstellen met zwemmen en alternatieve therapieën, maar niets hielp.

Als president wist Roosevelt zijn handicap behendig geheim te houden voor de buitenwereld. De machtigste man ter wereld kon niet zwak en kreupel overkomen, vooral niet in tijden van crisis.

Als Roosevelt een toespraak hield, stond hij rechtop met behulp van twee stalen balken tussen zijn hielen en zijn heupen.

Met de steun van een wandelstok en assistenten op wie hij vertrouwde, kon Roosevelt zelfs in het openbaar een stukje lopen zonder zijn handicap te verraden.

De pers was op de hoogte van de toestand van de president, maar schreef er nauwelijks over en maakte geen foto’s van FDR in een rolstoel.

Er was een gentleman’s agreement tussen Roosevelt en de pers om niet over zijn handicap te berichten.

Als journalisten toch foto’s probeerden te maken van de president in een rolstoel, werden ze daar door agenten van de Secret Service op aangesproken. Daardoor zijn er maar enkele foto’s van Roosevelt in een rolstoel.

Tijdens zijn eerste termijn lanceerde Roosevelt het sociale en economische hervormingsprogramma New Deal.

De New Deal was een samenwerking tussen de president, een groep hoogopgeleide adviseurs – ‘The Brain Trust’ – en een aantal vooraanstaande politici in de regering en het Congres.

De leiderschapsstijl van Franklin D. Roosevelt was een mix van het delegeren van taken, een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden, machiavellistische slimheid en behendige misleiding.

Niet iedereen was echter fan van het beleid van Roosevelt. Zijn tegenstanders beschuldigden de president ervan taken te centraliseren en de staat te veel macht te geven.

Kort na zijn tweede termijn in 1937 probeerde Roosevelt een grondwetswijziging door te voeren die de president de zeggenschap zou geven over het Hooggerechtshof.

Deze missie mislukte en Roosevelt verloor politieke invloed, wat leidde tot een stagnatie van de New Deal en een opleving van de economische crisis eind jaren 1930.

Dat was echter niet Roosevelts grootste zorg. Die kwam van de overkant van de Atlantische Oceaan.

Tijdens Roosevelts presidentschap had hij toegekeken hoe Hitlers naziregime zijn buurlanden systematisch opslokte, tot Hitler uiteindelijk de blitzkrieg ontketende die eerst Polen en daarna Frankrijk ten val bracht.

Groot-Brittannië wist op het nippertje een groot deel van zijn expeditieleger te evacueren uit Duinkerken, maar de oorlog putte Groot-Brittannië op alle fronten uit. Roosevelt wist maar al te goed dat het land op de rand van een staatsbankroet balanceerde.

Nog voordat Winston Churchill op 10 mei 1939 aantrad als premier, was Roosevelt al een geheime dialoog begonnen met de aanstaande Britse leider.

De president sprak morele steun uit voor Churchill en Groot-Brittannië, maar gaf Churchill niet wat deze het liefste wilde: dat de VS aan Britse zijde gingen meevechten.

Roosevelt sprak vaak met twee tongen. Zijn grootste uitdaging was dat hij de publieke opinie niet mee had. En als er iets was waar Roosevelt goed in was, dan was het wel het peilen van de stemming onder het publiek.

Isolationisme was wijdverbreid in de VS in de jaren voorafgaand aan het uitbreken van de oorlog. Volgens een peiling in januari 1940 wilde 88 procent van de bevolking dat de VS buiten de oorlog in Europa bleef.

Toch slaagde Roosevelt erin om verschillende initiatieven door te drukken die Groot-Brittannië wat ademruimte gaven. Het meest in het oog springend was een regeling om oorlogsmaterieel te lenen aan landen die vochten tegen de asmogendheden: de Lend-Lease Act.

Roosevelt had echter nog steeds een wonder nodig om de laatste stap te kunnen zetten.

Op 9 december 1941 gaf Roosevelt een van de meest serieuze radiotoespraken van zijn hele presidentschap. Twee dagen eerder was de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor in Hawaï gebombardeerd door de Japanners.

Het tijdperk van isolationistisch buitenlands beleid, waarbij de VS slechts materieel en voorraden leverden aan Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie via de Lend-Lease Act, was voorbij. De VS waren nu rechtstreeks in oorlog met de asmogendheden.

‘Samen met andere vrije volkeren strijden we nu voor het behoud van ons recht om met onze buurlanden in vrijheid en fatsoen te leven, zonder angst voor aanvallen,’ zei de president via de radio tegen het Amerikaanse volk.

Nu de VS tot het strijdtoneel waren toegetreden, keerde het oorlogstij in het voordeel van de geallieerden, en tegen de tijd dat Roosevelt eind 1944 voor de vierde keer aantrad, was de Tweede Wereldoorlog bijna voorbij.

Roosevelt maakte de definitieve overgave van de Duitsers op 8 mei 1945 niet meer mee.

Op 12 april 1945, slechts 83 dagen na het begin van zijn vierde presidentiële termijn, stierf Franklin D. Roosevelt aan een hersenbloeding. Hij was 63 jaar oud.

In zijn laatste openbare toespraak een maand eerder werd de president niet ondersteund door een assistent en evenmin door de verborgen stalen beugels om zijn benen.

Voor het eerst sprak hij zijn voor- en tegenstanders toe vanuit zijn bruine houten rolstoel.

‘Ik hoop dat u me wilt excuseren voor de ongebruikelijke houding waarin ik deze vergadering toespreek, maar u moet begrijpen dat het veel makkelijker voor me is als ik geen 5 kilo staal om mijn benen hoef te dragen,’ zei hij onder daverend applaus.

Het was de eerste en laatste keer dat hij in het openbaar over zijn handicap sprak.